Το χωριό μας

   Το Νησί είναι ένα πανέμορφο ημιορεινό χωριό, κτισμένο σε πλαγιά του Βόρα   (Καϊμακτσαλάν) , 13 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Έδεσσας. Η ονομασία  του οφείλεται  στο γεγονός ότι βρίσκεται ανάμεσα σε πολλά νερά, αφού είναι τοποθετημένο  πάνω από  την λίμνη Άγρα- Βρυττών -Νησίου, ενώ μέσα από το χωριό πηγάζουν παγωμένα νερά που το διασχίζουν και καταλήγουν στον Εδεσσαίο ποταμό.

  

   Ο πληθυσμός του χωριού ανέρχεται στους 416 κατοίκους (απογραφή 2001). Κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η γεωργία και ιδιαίτερα η καλλιέργεια κερασιών, τα οποία φημίζονται πανελλαδικά για το μέγεθος και την νοστιμιά τους. 

  Το Νησί είχε διαχρονική συμμετοχή στους αγώνες της Ελλάδος, καθώς οι κάτοικοι του προσέφεραν τις υπηρεσίες τους κατά την διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, των Βαλκανικών Πολέμων αλλά και των Α΄ και Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.

                                                      

  Το χωριό γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη κατά τις  δεκαετίες του  1970-1980 , με την μεταποίηση σαλιγκαριών και την αλίευση καραβίδων και βατραχιών από την λίμνη του χωριού.

       Ανάμεσα στα αξιοθέατα του χωριού συγκαταλέγονται:

•       Ο υδροβιότοπος  Άγρα –Βρυττών –Νησίου
•    Το μοναστήρι της Παναγίας της Μεσονησιώτιασσας 
•      Ο νερόμυλος του χωριού

Ο υδροβιότοπος Άγρα- Βρυττών –Νησίου

Σε απόσταση 6 χιλιομέτρων  από την Έδεσσα και σε υψόμετρο 470  μέτρων  βρίσκεται η λίμνη και ο υγροβιότοπος Άγρα- Βρυττών- Νησίου. Πρόκειται για λίμνη έκτασης 5.972 στρεμμάτων, που υδροδοτείται από τις πηγές του ποταμού Εδεσσαίου, ενώ μέχρι το 1990 ήταν υδατικά εξαρτημένη και από την λίμνη Βεγορίτιδα. Παλιότερα  την περιοχή  αυτή καταλάμβανε παραποτάμιος βάλτος, γνωστός από την αρχαιότητα με την ονομασία έλος Τιάβου. Ο υγρότοπος πήρε τη σημερινή του μορφή, κατά τη δεκαετία του 1950, μετά από παρεμβάσεις της ΔΕΗ, για να καλύψει τις ανάγκες του Υδροηλεκτρικού Σταθμού Άγρα. Η ύπαρξη του βάλτου, δημιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για την εξέλιξη του οικοσυστήματος σε αξιόλογο βιότοπο, με εξαιρετικό οικολογικό ενδιαφέρον χάρη στην υδρόβια και ελόβια βλάστηση που διαθέτει και τον αριθμό της πανίδας  που φιλοξενεί.

H χλωρίδα της λίμνης συντίθεται από υδροφυτική βλάστηση, η οποία αναπτύσσεται στην επιφάνειά της, από βλάστηση καλαμώνων, η οποία καταλαμβάνει την μεγαλύτερη έκτασή της και δημιουργεί ιδανικές συνθήκες για φώλιασμα και αναπαραγωγή της πανίδας της περιοχής. Υπάρχουν επίσης λειμώνες με βούρλα και τέλος παρυδάτια δενδρώδης βλάστηση αποτελούμενη κυρίως από είδη λεύκας, ιτιάς,  πλατάνου και σκλήθρου.

 

H πανίδα του υγρότοπου είναι χαρακτηριστική των ελωδών εκτάσεων: βατράχια, βίδρες, μυοκάστορες, υδρόβιες χελώνες και νερόφιδα.  Η ορνιθοπανίδα της λίμνης είναι ιδιαίτερα πλούσια, καθώς πάνω από 140   διαφορετικά είδη πτηνών  χρησιμοποιούν περιοδικά  τη λίμνη για φώλιασμα, διαχείμαση και αναπαραγωγή, με πιο χαρακτηριστικά τους κύκνους, τις φαλαρίδες, τα νανοβουτηχτάρια, τους μικροτσικνιάδες, καθώς και αρκετά είδη πάπιας.  H περιοχή είναι σημαντική για μια από τις τέσσερις αποικίες του μουστακογλάρονου  στην Ελλάδα και του σπανιότατου στην χώρα μας  μαυρογλάρονου, ενώ εκεί είναι μια από τις λίγες γνωστές περιοχές αναπαραγωγής της ροπαλόπαπιας. Η ιχθυοπανίδα της λίμνης  περιλαμβάνει:  γριβάδι, γλυνί, τσιρώνη , κέφαλο,  και πεταλούδα, ενώ ιδιαίτερο είδος της λίμνης αποτελεί η καραβίδα.

Πολλά από τα είδη της πανίδας της λίμνης είναι σπάνια ή απειλούμενα και προστατεύονται από την εθνική και την κοινοτική νομοθεσία.

Δίπλα στην λίμνη λειτουργεί Τουριστικό Περίπτερο, ενώ διοργανώνονται οργανωμένες περιηγήσεις με βαρκάδες και παρατήρηση πουλιών.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΝΗΣΙΩΤΙΣΣΑΣ

Δύο χιλιόμετρα νότια του χωριού σώζονται τα ερείπια του μεταβυζαντινού ναού ΄΄ γενεθλίου της Θεοτόκου΄΄. Πρόκειται για αξιόλογο κτίσμα του 1741 με σημαντικές αγιογραφίες στο εσωτερικό του. Ο επισκέπτης μπορεί να διακρίνει τα ίχνη παλαιοχριστιανικής βασιλικής και ερείπια βυζαντινών φάσεων του ναού.
 

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Η μονή της «Παναγίας της Μεσονησιώτισσας» ήταν  γνωστή ήδη από το 1847,όταν εντοπίστηκε στα αρχεία της Αγιορείτικης  μονής του  ΄΄Αγίου Παύλου του Ξηροποταμίτη΄΄ ένα Χρυσόβουλο Δωρητήριο έγγραφο του 1385. Σύμφωνα με το έγγραφο αυτό, ο Σέρβος ηγεμόνας των Βοδενών (Έδεσσας) δωρίζει στην μονή του Αγίου Παύλου, όπου ηγούμενος είναι ο αδελφός του Αρσένιος, την μονή της «Παναγίας της Μεσονησιώτισσας» μαζί με όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία αυτής.

Στον χώρο αυτό σήμερα, υπάρχει ένας μικρός μεταβυζαντινός ναός του 18ου αιώνα με αξιόλογες τοιχογραφίες, ο ναός της "Γέννησης της Θεοτόκου " που αποδεικνύεται ότι ήταν παρεκκλήσι της Βυζαντινής μονής της «Παναγίας της Μεσονησιώτισσας». Ο ναός της "Γέννησης   της Θεοτόκου΄΄ είναι χτισμένος στα ερείπια Τρίκλιτης Βασιλικής του 14ου αιώνα, που, με την σειρά της ήταν χτισμένη στη θέση Παλαιοχριστιανικού ναού του 6ου μ.Χ. αιώνα. Προφανώς  η Τρίκλιτη   Βασιλική, της οποίας τα οικοδομικά θεμέλια υπάρχουν διάσπαρτα στο χώρο γύρω από το ναό της «Γέννησης της Θεοτόκου», ανήκουν στη μονή της «Παναγίας της Μεσονησιώτισσας».

Σύμφωνα μάλιστα, με την Τοπική λαϊκή παράδοση, αλλά και με βάση τα αρχαιολογικά λείψανα που  βρέθηκαν στο χώρο της ανασκαφής, η  μονή της ΄΄Μεσονησιώτισσας΄΄, πρέπει να ήταν μεγάλο κτίσμα (λέγεται ότι είχε 40 δωμάτια), ιδιαίτερα επιμελημένης κατασκευής με τοιχογραφίες αξιόλογης τέχνης, κιονόκρανα και αξιόλογες εικόνες.

Μία από αυτές τις εικόνες, η μοναδικής τέχνης εικόνα της «Παναγίας της Νησιώτισσας ή Μεσονησιώτισσας» που χρονολογείται γύρω στα 1320-1350, φυλάσσεται με σεβασμό στο σύνθρονο της Αγιορείτικης μονής του «Αγίου Παύλου του Ξηροποταμίτη  »

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ  ΜΟΝΗΣ

.Ακόμη δεν είναι γνωστός, ο τρόπος με τον οποίον η μονή καταστράφηκε. Πιθανόν, όμως, να έγινε αυτό κατά τη διάρκεια θεομηνίας που έπληξε την περιοχή. Συγκεκριμένα, τον Οκτώβρη του 1395, σύμφωνα με Ρωσικά αλλά, και Βυζαντινά χρονικά της εποχής, μεγάλος σεισμός και κατακλυσμός έπληξε το Άγιο Όρος, την Θεσσαλονίκη και την πόλη των Βοδενών. Μάλιστα, ο σεισμός ήταν τόσο ισχυρός ώστε τα νερά της «λίμνης του Νησιού» ξεχείλισαν και πλημμύρισαν την πόλη των Βοδενών, η οποία κυριολεκτικά «βούλιαξε» μέσα στα νερά και την λάσπη του ποταμού Εδεσσαίου που την διέσχιζε. Προφανώς, κατά τη διάρκεια αυτού του κατακλυσμού καταστράφηκε, βυθίστηκε και η μονή της «Παναγίας της Μεσονησιώτισσας».

ΘΡΥΛΟΙ  ΓΥΡΩ ΑΠΟ  ΤΗΝ ΜΟΝΗ

Πληροφορίες, όμως, για τον τρόπο με τον οποίο καταστράφηκε η μονή μας δίνουν και οι τοπικοί θρύλοι και παραδόσεις που διασώζονται στην περιοχή της Έδεσσας και, ιδιαίτερα, στο χωριό Νησί.

Ο θρύλος της Ντόρας:

Μια μέρα, στα πολύ παλιά   χρόνια, ο Γιάννης και η Ντόρα ξεκίνησαν με τα πόδια, από την Τούρνιτσα (χωριό της Αριδαίας), όπου έμεναν, για να πάνε στο Νησί, το χωριό της Ντόρας, όπου είχε πανηγύρι. Το αντρόγυνο περπατούσε πολλή ώρα. Το ταξίδι ήταν κουραστικό και δύσκολο.

Σε λίγο, έφθασαν στην Νησίτσκα Σκάλα (περιοχή Σκαλάκια), εκεί όπου ήταν το Μοναστήρι με τους καλόγερους. Λίγο πιο πέρα, κοντά στο μεγάλο δρόμο, (Εγνατία οδό), βρισκόταν η μεγάλη μαρμάρινη βρύση στο κτήμα του Γκόκτση. Εκεί σταμάτησαν ο Γιάννης και η Ντόρα για να πιούν νερό και να ξεκουραστούν

Εκείνη την ώρα φάνηκε ο θείος του Γιάννη, ο καλόγερος. Μόλις είδε τους δύο νέους είπε:

- Που πάτε, μέσα στην άγρια νύκτα; Ελάτε, αν θέλετε, στο μοναστήρι να ξεκουραστείτε και να κοιμηθείτε, και συνεχίζετε αύριο το ταξίδι.

Ανύποπτοι οι δύο νέοι, μπήκαν στο μοναστήρι κι έπεσαν να κοιμηθούν στο δωμάτιο που τους παραχώρησε ο καλόγερος. Τα μεσάνυχτα, όμως, ο καλόγερος μπήκε κρυφά στο δωμάτιο των νέων, έσφαξε τον Γιάννη και κράτησε την όμορφη Ντόρα για γυναίκα του. Την έκλεισε στα υπόγεια κελιά του μοναστηριού κι εκεί την κρατούσε με τη βία.

Ο καιρός περνούσε και, στο μεταξύ, η Ντόρα έμεινε έγκυος και μετά από 9 μήνες γέννησε ένα όμορφο αγόρι.

Στο μεταξύ, ένα χρόνο έψαχναν τ' αδέρφια της την Ντόρα χωρίς κανένα αποτέλεσμα.

Ώσπου, ένα βράδυ που περνούσαν μπροστά από το μοναστήρι για να πάνε στην Έδεσσα, σταμάτησαν στη μαρμάρινη βρύση να πιουν νερό. Την ώρα εκείνη, η Ντόρα είχε πάει εκεί να πλύνει τα μωρουδιακά. Μόλις την είδαν, τρελάθηκαν:

-           Τι κάνεις εδώ Ντόρα;

Έτσι κι έτσι, τους είπε η Ντόρα, και τους διηγήθηκε τι είχε τραβήξει όλον αυτόν τον καιρό.

-           Και τώρα, πως θα σε βγάλουμε έξω; είπαν τ' αδέρφια της.

Όλοι μαζί, λοιπόν, κατέστρωσαν ένα σχέδιο, θα πήγαιναν, νύχτα, στο μοναστήρι να την πάρουν.

Έτσι κι έγινε. Η Ντόρα, όπως είχαν συμφωνήσει, υπέδειξε στ' αγαπημένα της αδέρφια, μ' ένα μαντήλι, το δωμάτιο όπου βρισκόταν αυτή και το μωρό της, έβαλαν φωτιά και έκαψαν το μοναστήρι.

              

  Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Νησιώτισσας.

Ο θρύλος που ακολουθεί, αναφέρεται σε μια εικόνα της Παναγίας της Νησιώτισσας, που υπήρχε στο μοναστήρι και. ή οποία, κατά την παράδοση, όταν έγινε ο σεισμός και κατακλυσμός (του 1395 προφανώς), παρασύρθηκε από τα νερά της "λίμνης του Νησίου».Όταν στα Βοδενά έγινε η μεγάλη πλημμύρα, μια εικόνα της Παναγίας, από το Μοναστήρι της Μεσονησιώτισσας παρασύρθηκε από τα λασπωμένα νερά της λίμνης του Νησίου, έφτασε στον ποταμό Εδεσσαίο και αφού διέσχισε την πόλη των Βοδενών έφτασε στην περιοχή των Μήλων όπου και σφηνώθηκε στο νερόμυλο του Σαλαμπάση. Αυτός, στη συνέχεια, πήρε την εικόνα και την παρέδωσε στη εκκλησία τη: Παλιάς Μητρόπολης ( Ναός της Αγίας Σοφίας η της Κοιμήσεως της Θεοτόκου).

Εν τω μεταξύ, ο κάτοικοι του Νησιού, ζήτησαν από τον Δεσπότη να πάρουν πίσω στο χωριό τους την εικόνα, πράγμα που έγινε.

Όμως την επόμενη μέρα, η εικόνα δεν ήταν πια εκεί! Με τρόπο θαυματουργό, επέστρεψε πίσω στην παλιά Μητρόπολη της Έδεσσας. Οι κάτοικοι του Νησιού, και πάλι, πήραν την εικόνα, όμως, και πάλι, αυτή επέστρεψε στα Βοδενά!! Αυτό συνέβη και σε μια επόμενη προσπάθεια των κατοίκων να πάρουν την εικόνα στο χωριό τους. Σύμφωνα με την παράδοση η «Παναγία η Νησιώτισσα» είχε θυμώσει, επειδή οι Νησιώτες έβαλαν φωτιά στο Μοναστήρι.

Έτσι η εικόνα παρέμεινε στην εκκλησία της παλιάς Μητρόπολης της Έδεσσας, μέχρι το 1957, οπότε μεταφέρθηκε στον νέο Μητροπολιτικό ναό της Αγίας Σκέπης, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα.